Μέθοδος Μοντεσσόρι – Ένας οδηγός για να την εφαρμογή της μεθόδου στο σπίτι

 

Γράφει η Φωτοπούλου Χαρά - Σχολική Κοινωνική Λειτουργός

Η Μαρία Μοντεσσόρι γεννήθηκε το 1870 στην Ιταλία. Ήταν γιατρός και Παιδαγωγός και το έργο  της αποτελεί έως σήμερα σταθμό, στην μελέτη της σύγχρονης παιδαγωγικής σκέψης. Το παιδαγωγικό σύστημα που ανέπτυξε, γνωστό και ως μέθοδος Μοντεσσόρι ή μοντεσσοριανό παιδαγωγικό σύστημα, βασίστηκε κυρίως στην εμπειρία που αποκόμισε, στην αρχή της καριέρας της, από την εκπαίδευση παιδιών με ειδικές ανάγκες. Το 1907 όμως ιδρύει στη λαϊκή συνοικία της Ρώμης, Σαν Λορέντζο, το πρώτο ‘’Σπίτι των παιδιών’’ (Casa dei bambini), όπου γενικεύει την εφαρμογή της μεθόδου της, σε φτωχά παιδιά προσχολικής ηλικίας, με τυπική ανάπτυξη.

Σύμφωνα με την Μοντεσσόρι η μόρφωση είναι μια φυσική διαδικασία, που το παιδί αποκτά αυθόρμητα όχι με τα λόγια, αλλά μέσα από τα βιώματά του. Καθήκον λοιπόν του εκπαιδευτικού και  του γονιού είναι να δημιουργήσουν μια σειρά από κίνητρα μορφωτικής δραστηριότητας, που θα δίνουν στο παιδί την δυνατότητα να διδάσκεται μόνο του, με τον δικό του ρυθμό και χωρίς ενοχλητικές παρεμβάσεις.  Βασική έννοια της  μοντεσσοριανής παιδαγωγικής είναι η λέξη "ελευθερία". Βασικές της αρχές  αποτελούν  η εμπιστοσύνη στο αυθόρμητο ενδιαφέρον του παιδιού και ο σεβασμός στις ικανότητές του. Σκοπός της εφαρμογής της μεθόδου είναι να δημιουργήσει ώριμα και κοινωνικά παιδιά, που μακροπρόθεσμα θα εξελιχτούν σε   υπεύθυνους  και δραστήριους πολίτες και όχι σε άβουλα και παθητικά πλάσματα.

Ένθερμοι υποστηρικτές του έργου της μεταξύ άλλων ήταν ο Γκάντι, ο Φρόιντ που διατηρούσε αλληλογραφία μαζί της,  αλλά και η κόρη του Άννα Φρόιντ, επίσης ψυχαναλύτρια. Μάλιστα σε κάποιο από τα γράμματά του ο Φρόιντ, της έγραψε την περίφημη φράση: "Εάν παντού υπήρχαν σχολεία σαν τα δικά σου, κανείς δε θα χρειαζόταν εμένα". 

 Εφαρμογή της παιδαγωγικής μεθόδου Montessori στο σπίτι

Τα τελευταία χρόνια πολλοί γονείς αναζητούν σχολικές δομές προσχολικής αγωγής ή κέντρα δημιουργικής απασχόλησης, που ακολουθούν την παιδαγωγική μέθοδο Μοντεσσόρι, για να εγγράψουν τα παιδιά τους. Αυτό που δεν έχουν συνειδητοποιήσει, είναι πως  μπορούν να ενσωματώσουν τις αρχές της Μοντεσσοριανής μεθόδου ακόμα και στο σπίτι, ανέξοδα και χωρίς να χρειαστεί να το μετατρέψουν σε έναν τεράστιο παιδότοπο.

               

1.  Οργανώστε το περιβάλλον σας: Tο περιβάλλον κατέχει κεντρική θέση στη μοντεσσοριανή παιδαγωγική προσέγγιση. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι γονείς  οφείλουν να  εξασφαλίσουν ένα περιβάλλον, που  θα προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του παιδιού.  Ο χώρος θα πρέπει να είναι οργανωμένος έτσι ώστε να δίνει την δυνατότητα στο παιδί, να  καλύπτει μόνο του τις ανάγκες του, αλλά ταυτόχρονα θα παρέχει ελευθερία επιλογής κινήσεως και δραστηριοτήτων ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του.  Τα έπιπλα και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιούν τα παιδιά, θα πρέπει να ταιριάζουν στις διαστάσεις και τις δυνατότητες τους, για να νιώθουν ασφάλεια και άνεση μέσα στον χώρο. Έτσι θα αναπτύσσουν τις ικανότητές τους, ενώ παράλληλα θα ενισχύεται η αγάπη τους για μάθηση χωρίς τα περιττά ‘όχι’ και ‘μη’. Πιο συγκεκριμένα:

•          Βάλτε τα ρούχα τους σε χαμηλά συρτάρια ή καλάθια, ώστε να μπορούν να τα φτάνουν μόνα τους
•          Τοποθετήστε σκαμπό στην κουζίνα και στο μπάνιο, για να μπορούν να πλένουν τα χέρια τους χωρίς βοήθεια ή για να συμμετέχουν στην προετοιμασία του γεύματος
•           Αποθηκεύστε υγιεινά σνακ και νερό χαμηλά στο ψυγείο ή σε ένα ντουλάπι
•          Τοποθετήστε βιβλία, παιχνίδια και μουσικά όργανα σε κάποιο ράφι που θα έχουν εύκολη πρόσβαση. Επιλέξτε αυτά που τους κεντρίζουν το ενδιαφέρον και τα κρατάνε για περισσότερη ώρα συγκεντρωμένα. Τα υπόλοιπα μπορείτε να τα απομακρύνετε προσωρινά και φροντίστε να τα εναλλάσσετε τακτικά για να διατηρηθεί η περιέργειά τους και να μην βαριούνται.

2.  Παροτρύνετε το παιδί εμπλακεί στις δουλειές του σπιτιού: Όταν τα παιδιά μαθαίνουν να φροντίζουν το χώρο γύρο τους από μικρή ηλικία μαθαίνουν πώς να λειτουργούν μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο με όρια και κανόνες ενώ παράλληλα θα γίνονται ικανά να ανταπεξέλθουν στις καθημερινές τους ανάγκες χωρίς να είναι απαραίτητη η βοήθεια τρίτου. Επιπλέον έμμεσα θα  αναπτύσσουν την αίσθηση υπευθυνότητας, συνεργασίας και ανεξαρτησίας, αξίες απαραίτητες για την μετέπειτα ζωή τους. Αναθέστε τους λοιπόν κάποιες ευθύνες ανάλογα με την ηλικία και τις ικανότητές τους. Για παράδειγμα ένα μικρό παιδί (2 με 3 ετών) είναι απόλυτα ικανό να μάθει τακτοποιεί τα παιχνίδια του, να πετάει τα σκουπιδάκια του στον κάδο ή να σκουπίσει κάτι που έχυσε. Αντίθετα τα μεγαλύτερα παιδιά θα μπορούσαν να ενσωματώσουν στην ρουτίνα τους πιο περίπλοκα καθήκοντα όπως να στρώνουν το κρεβάτι τους, να ετοιμάσουν ένα απλό σνακ ή να βάλουν τα άπλυτα ρούχα τους στο πλυντήριο.

  3.   Διδάξτε Συγκέντρωση: Σύμφωνα με την Μοντεσσόρι το πιο ουσιαστικό στοιχείο για την ανάπτυξη του παιδιού είναι η ικανότητα συγκέντρωσης. Αυτή αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη του χαρακτηρα και της κοινωνικής συμπεριφοράς. Προσδιορίστε λοιπόν τι τα ενδιαφέρει περισσότερο το παιδί και προσαρμόσετε το υλικό που θα απασχοληθεί σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά του.  Για παράδειγμα αν του αρέσουν τα αυτοκίνητα επιλέξτε δραστηριότητες που έχουν θέμα τα αυτοκίνητα κτλ.  Τέλος να θυμάστε πως όταν ένα παιδί έχει απορροφηθεί με μια δραστηριότητα καλό θα ήταν να μην το διακόπτουμε και να μην παρεμβαίνουμε.

  4. Μην επιβάλλετε τιμωρίες αλλά ούτε να το παρακάνετε με τις ανταμοιβές: Σύμφωνα με την μέθοδο Μοντεσσόρι η απόκτηση γνώσεων και η ανάπτυξη δεξιοτήτων, που πηγάζουν μέσα από την ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας, αποτελούν την μεγαλύτερη ανταμοιβή του παιδιού. Η επιβολή οποιασδήποτε τιμωρίας ή υλικής επιβράβευσης υπονομεύουν τα εσωτερικά κίνητρα και έμμεσα μετατρέπουν την κάθε δραστηριότητα αγγαρεία.

*Διαβάστε επίσης: 'Τα ευεργετικά οφέλη της ανάγνωσης των παραμυθιών στα παιδιά'