Ανορεξία και Εφηβεία/Αιτιολογία - Συμπτώματα - Αντιμετώπιση

 

Γράφει η Φωτοπούλου Χαρά - Σχολική Κοινωνική Λειτουργός

Εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως, υποφέρουν στις μέρες μας, από μια πληθώρα ψυχολογικών διαταραχών και ψυχιατρικών νοσημάτων. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα έχει παρατηρηθεί, ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός του πληθυσμού, που παρουσιάζει  κάποια  διαταραχή στην πρόσληψη τροφής. Η Ψυχογενής Ανορεξία αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα σύνδρομα αυτών των διαταραχών,  με τις γυναίκες στην εφηβεία να έχουν το προβάδισμα. 

Τι εννοούμε με τον όρο Ψυχογενής Ανορεξία;

Ως Ψυχογενής Ανορεξία ορίζεται το σύνδρομο της ασιτίας, που επιβάλλει το ίδιο το άτομο στον εαυτό του οικειοθελώς, περιορίζοντας την πρόσληψη φαγητού, καθώς φοβάται μήπως παχύνει. Ο πάσχων διακατέχεται από μια εσφαλμένη αντίληψη του σώματός του και θεωρεί ότι είναι παχύ, ακόμα και αν το βάρος του είναι κάτω από φυσιολογικό ή ακόμα και αν έχει απισχανθεί. Ωστόσο η μείωση του βάρους δεν τον ικανοποιεί και ο φόβος της παχυσαρκίας εξακολουθεί να υπάρχει. Το άτομο που πάσχει από νευρική ανορεξία συνεχίζει να νιώθει πείνα, αλλά δεν επιτρέπει στον εαυτό του, παρά μόνο ελάχιστες ποσότητες τροφής. Ο ασθενής καταναλώνει ημερησίως γύρω στις  600-800 θερμίδες, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις ολικής αφαγίας.
Η λέξη ανορεξία έχει ελληνική ρίζα και προέρχεται από το πρόθεμα ἀν που δηλώνει άρνηση και την λέξη  ανορεξία ὄρεξις που σημαίνει όρεξη.  Δηλαδή απώλεια της επιθυμίας του ατόμου για να τραφεί. Ωστόσο δεν περιλαμβάνεται στις διαταραχές τις όρεξης, γιατί η όρεξη θα προσβληθεί στην πορεία της νόσου. Πρόκειται περισσότερο για διαταραχή στην αίσθηση του εαυτού, για λόγους που ακόμα δεν είναι γνωστοί.

Ποια είναι τα Στάδια Της Ψυχογενούς Ανορεξίας;

           Η ανορεξία συνήθως ξεκινά με αφορμή κάποια δίαιτα, που κάνει το άτομο για να ελέγξει το βάρος του. Στην πορεία όμως η κατάσταση ξεφεύγει από τον αρχικό στόχο και οδηγεί στην χωρίς όρια ελάττωση κιλών.

Αρχικά το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον του ανορεκτικού ατόμου, δεν  αντιλαμβάνεται το πρόβλημα. Θεωρούν απλά ότι ο πάσχων, έχει ξεκινήσει κάποια δίαιτα. Με την προοδευτική απώλεια του βάρους και την τροφή ολοένα να μειώνεται, συγγενείς και φίλοι αρχίζουν να ανησυχούν όταν ακούνε το άτομο να λέει ότι «είναι παχύ και πρέπει να συνεχίσει την δίαιτα».

Πιο συγκεκριμένα καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, μπορούμε να διακρίνουμε τρία στάδια, τα οποία έχουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

Στο πρώτο στάδιο όλα πηγαίνουν καλά. Η δίαιτα από μόνη της ή σε συνδυασμό με την υπερβολική άσκηση, φέρνουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο πάσχων νιώθει ικανοποιημένος με τον εαυτό του καθώς χάνει κιλά.

Στο δεύτερο στάδιο, αρχίζουν να διαφαίνονται τα πρώτα ανησυχητικά σημάδια. Ο οικογενειακός περίγυρος, αρχίζει να  παρατηρεί την υπερβολική μείωση του βάρους. Το άτομο αλλάζει συμπεριφορά και αρχίζει να αποστασιοποιείται από τους γύρω του. Τρώει μόνο του και φορά φαρδιά ρούχα, για να μην φαίνεται η απώλεια των κιλών του.

Στο τρίτο στάδιο  η στέρηση τροφής έχει υιοθετηθεί ως τρόπος ζωής και ο κίνδυνος είναι εμφανής.

Η επίσκεψη στον γιατρό γίνεται συνήθως μετά από πίεση της οικογένειας, όταν η απώλεια κιλών είναι μεγάλη. Δυνητικά είναι μια θανατηφόρος νόσος, αφού η θνησιμότητα υπερβαίνει το 10%.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα ου παρουσιάζει ο ασθενής με Ψυχογενή Ανορεξία;

 

 Μερικά από τα συμπτώματα που παρουσιάζουν οι ασθενείς με  Ψυχογενή Ανορεξία  είναι τα παρακάτω:

      1.  Καταθλιπτικά συμπτώματα που συνοδεύονται από μείωση της διάθεσης, αντικοινωνική συμπεριφορά και απομόνωση, αϋπνία, μείωση ενδιαφέροντος για σεξ και ευερεθιστότητα.

    2. Ψυχαναγκαστικά Συμπτώματα που σχετίζονται με θέματα διατροφής. Το ανορεκτικό άτομο συνήθως:

o  Φοβάται να φάει δημόσια, κρύβει ή πετάει το φαγητό του

o  Επιμένει ότι πρέπει να χάσει κιλά ακόμα και αν το βάρος του είναι κάτω από το φυσιολογικό.

o  Διακατέχεται από μια εμμονή για τον αριθμό των θερμίδων και των λιπαρών που έχουν τα τρόφιμα

o   Μαγειρεύει πολύπλοκα φαγητά για τους άλλου,ς αλλά δεν τα τρώει ο ίδιος

o   Ασκείται συχνά και επίπονα

o  Υποβάλλει τον εαυτό του σε δίαιτες ακόμα και αν έχει απισχανθεί

o  Θεωρεί ότι είναι υπέρβαρος ακόμα και όταν οι άλλοι του λένε το αντίθετο

o  Χρησιμοποιεί καθαρτικά, διουρητικά ή διαιτητικά χάπια ή προκαλούν οι ίδιοι έμετο, για να φύγουν οι περιττές θερμίδες

3.  Εργαστηριακά - Παθολογικά συμπτώματα εξαιτίας της ασιτίας, της πρόκλησης εμέτου και της  χρήσης καθαρτικών, διουρητικών χαπιών που χρησιμοποιεί ο ασθενής για να χάσει τα κιλά. Για παράδειγμα οι αιματολογικές εξετάσεις μπορεί να δείξουν ήπια αναιμία, αύξηση ουρίας, σπάνια θρομβοκυτταροπενία, υπασβεστιαιμία, χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων στις γυναίκες και τεστοστερόνης στους άντρες κ.α.

4.   Σωματικά συμπτώματα που επίσης προέρχονται από την ασιτία και τον προκλητό έμετο, όπως υποθερμία, υπόταση, βραδυκαρδία, lanugo (οι τρίχες γίνονται αδύναμες όπως του μωρού), μη ανοχή στο κρύο, πόνοι στην κοιλιακή χώρα, αμηνόρροια, αδυναμία και λήθαργος.

 

 Το Ψυχολογικό Προφίλ Του Ανορεκτικού Εφήβου

 

                             

Οι έφηβοι με ανορεξία μπορεί εξωτερικά να μοιάζουν ανεξάρτητοι και με αυτοπεποίθηση στην πραγματικότητα όμως διακατέχονται από ανασφάλειες και είναι συναισθηματικά ασταθείς. Σύμφωνα με κλινικές παρατηρήσεις επιστημόνων, όλοι οι έφηβοι με ανορεξία έχουν τρία κοινά χαρακτηριστικά:

-   Έντονο και γενικευμένο άγχος, που αφορά κάθε πτυχή της ζωής τους.                 -  Ανησυχούν για τις επιδόσεις τους στα αθλήματα και για την πρόοδό τους στο σχολείο. 

- Διακατέχονται από εμμονές και φοβούνται μήπως πάθουν κάτι τα οικεία πρόσωπα αλλά και οι ίδιοι

- Τάση για τελειοθηρία, εξαιτίας της χαμηλής αυτοεκτίμησης. Έχουν την πεποίθησή ότι είναι λιγότερο ικανοί από τους άλλους και φοβούνται ότι αν αποτύχουν,  θα χάσουν την αγάπη των γύρω τους και θα τους απογοητεύσουν.  Εξαιτίας λοιπόν του φόβου απόρριψης, θέτουν υψηλούς στόχους, γίνονται ανταγωνιστικοί και προσπαθούν να κάνουν τα πάντα τέλεια.

- Άκαμπτη συμπεριφορά και στάση. Υπεραναλύουν τα πάντα, αυτοκατηγορούνται εύκολα και γίνονται οι πιο αυστηροί κριτές του εαυτού τους. Έχουν δυσφορία στην ματαίωση και η διάθεσή τους επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την επιβράβευση των άλλων.

        

 Βοηθώντας Τους Εφήβους Με Ψυχογενή Ανορεξία

 

Ο ρόλος του οικογενειακού και ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος (φίλοι, δάσκαλοι και γιατροί), είναι πολύ σημαντικός για να πειστεί ο έφηβος, να ζητήσει βοήθεια ή για να παραμείνει στο θεραπευτικό πρόγραμμα που παρακολουθεί.  Για να αποδεχτεί ο ασθενής το πρόβλημά του, προϋποθέτει ανθρώπους γύρω του θα τον ενισχύουν θετικά, θα τον φροντίζουν και θα τον αγαπούν, αλλά και ανθρώπους με γνώσεις και σωστή πληροφόρηση σχετικά με την διατροφική διαταραχή που αντιμετωπίζει.

Αρχικά λοιπόν η οικογένεια  και οι φίλοι,  θα πρέπει να έρθουν σε επαφή με τα κατά τόπους νοσοκομεία για να πληροφορηθούν που υπάρχουν κλινικές και ιατροί εξειδικευμένοι στην θεραπεία τέτοιων παθήσεων. Παράλληλα για να κατανοήσουν το πρόβλημα και για να βοηθήσουν το άτομο, θα πρέπει να μελετήσουν όσο το δυνατό θέματα που αφορούν τις διατροφικές διαταραχές.  Η ανάγκη για ενθάρρυνση και στήριξη του ασθενή που θα λάβει βοήθεια, παραμένει εξίσου σημαντική, προκειμένου να μην υποτροπιάσει ξανά ή για να μην εγκαταλείψει το θεραπευτικό πρόγραμμα.

*Δείτε ακόμα: 

Πέντε χρήσιμα Tips για να αντιμετωπίσετε τη ζήλεια ανάμεσα στα αδέρφια

          Επιθετικότητα Παιδιού & Εφήβου - Τρόποι Παρέμβασης και Προτάσεις Αντιμετώπισης